Iwona Mieczyńska – Coach & Trener

Czy można myśleć o zdrowiu psychicznym bez uwzględnienia zdrowia fizycznego? A czy dbanie o ciało może realnie wpłynąć na nasze emocje? Coraz więcej badań naukowych potwierdza, że odpowiedź na oba pytania brzmi: tak (Ader et al., 1991; Van der Kolk, 2014).

W dzisiejszym świecie, w którym stres jest nieodłącznym elementem codzienności, warto zwrócić uwagę na naukowe podejście do relacji między psychiką a ciałem. Psychosomatyka koncentruje się na wpływie emocji i psychiki na zdrowie somatyczne, natomiast somatopsychologia bada, jak stan zdrowia fizycznego wpływa na kondycję psychiczną (Engel, 1977).

Psychosomatyka i jej mechanizmy

Psychosomatyka bada, w jaki sposób czynniki psychiczne, takie jak stres, traumy czy długotrwała ekspozycja na negatywne emocje, mogą prowadzić do zmian w organizmie (Selye, 1974). Istnieje kilka kluczowych mechanizmów tłumaczących te procesy:

• Aktywacja osi podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA) – przewlekły stres prowadzi do nadprodukcji kortyzolu, co skutkuje osłabieniem układu odpornościowego i zwiększoną podatnością na choroby somatyczne (Sapolsky, 2004).
• Wpływ stresu na układ sercowo-naczyniowy – osoby narażone na chroniczny stres są bardziej podatne na nadciśnienie i choroby serca (McEwen, 1998).
• Psychoneuroimmunologia – negatywne emocje mogą wpływać na układ odpornościowy, zwiększając ryzyko chorób autoimmunologicznych (Ader et al., 1991).

Somatopsychologia: Jak ciało wpływa na umysł?

Z drugiej strony, nasze ciało wpływa na stan psychiczny. Przewlekłe choroby, ból czy dysfunkcje hormonalne mogą prowadzić do zaburzeń nastroju, depresji i lęku. Przykłady:

• Niedobory witamin i mikroelementów – np. niedobór witaminy D jest skorelowany z depresją (Anglin et al., 2013).
• Choroby przewlekłe i zdrowie psychiczne – osoby cierpiące na choroby autoimmunologiczne częściej doświadczają depresji i lęku (Bennett et al., 2012).
• Rola mikrobioty jelitowej – badania wskazują, że flora bakteryjna jelit wpływa na nastrój i funkcjonowanie emocjonalne (Cryan & Dinan, 2012).

Joga jako interwencja terapeutyczna w psychosomatyce

Jednym z najskuteczniejszych narzędzi do pracy na styku psychiki i ciała jest joga. Badania potwierdzają, że regularna praktyka jogi może obniżać poziom stresu, poprawiać funkcjonowanie układu nerwowego oraz redukować objawy depresji (Kabat-Zinn, 1990; Van der Kolk, 2014).

Wpływ jogi na zdrowie psychofizyczne

• Regulacja układu nerwowego – joga aktywuje układ przywspółczulny, co prowadzi do redukcji stresu i poprawy jakości snu (Streeter et al., 2010).
• Zwiększenie poziomu GABA – joga zwiększa poziom kwasu gamma-aminomasłowego (GABA), co pomaga w leczeniu depresji i lęku (Streeter et al., 2010).
• Poprawa funkcji układu odpornościowego – joga zmniejsza poziom cytokin prozapalnych, co może zapobiegać chorobom psychosomatycznym (Kiecolt-Glaser et al., 2010).

Ćwiczenia jogiczne dla osób zestresowanych i z obniżonym nastrojem

1. Ćwiczenie oddechowe: Pranayama (oddech brzuszny)

• Usiądź w wygodnej pozycji i połóż dłonie na brzuchu.
• Wdychaj powietrze przez nos, napełniając brzuch powietrzem.
• Wydychaj powietrze powoli, wydłużając wydech.
• Powtórz 10 razy.

2. Ćwiczenie fizyczne: Pozycja dziecka (Balasana)

• Uklęknij, oprzyj czoło na podłodze i wyciągnij ręce do przodu.
• Oddychaj spokojnie przez 2–3 minuty.
• Ta pozycja obniża napięcie w ciele i działa kojąco na układ nerwowy.

3. Medytacja uważności (Mindfulness Meditation)

• Usiądź w cichym miejscu i skup się na oddechu.
• Jeśli pojawią się myśli, zaakceptuj je i wróć do oddechu.
• Ćwicz przez 5–10 minut dziennie.

Podsumowanie

Nie jestem w stanie w jednym artykule wyczerpać wszystkich aspektów tej szerokiej i niezwykle istotnej tematyki. Psychosomatyka i somatopsychologia to dziedziny, które od lat mnie fascynują i które wciąż się rozwijają, dostarczając nowych dowodów na to, jak silnie ciało i umysł są ze sobą powiązane. Zachęcam do śledzenia kolejnych wpisów i materiałów, w których będę systematycznie poruszać różne aspekty tego zagadnienia, od psychoneuroimmunologii po zastosowanie technik jogicznych w codziennym życiu.

Dlaczego warto się tym zainteresować? Współczesne społeczeństwo często bagatelizuje zdrowie, dopóki nie pojawią się poważne problemy. Skupiamy się na eliminacji objawów, zamiast na długoterminowej profilaktyce i dbaniu o równowagę psychofizyczną. Często nie doceniamy, jak istotne są codzienne nawyki, sposób zarządzania stresem i świadomość ciała. Joga, medytacja, świadome oddychanie czy techniki relaksacyjne to narzędzia, które mogą znacząco poprawić jakość życia, ale ich wartość wciąż nie jest w pełni wykorzystywana w medycynie i psychoterapii.

Zdrowie to nie tylko brak choroby – to pełnia dobrostanu fizycznego i psychicznego. Mam nadzieję, że ten artykuł skłoni do refleksji i zachęci do wdrożenia choćby małych zmian, które mogą mieć ogromne znaczenie dla samopoczucia i jakości życia. Zarówno psychosomatyka, jak i somatopsychologia podkreślają istotność wzajemnego wpływu ciała i umysłu na zdrowie. Joga jest jednym z najskuteczniejszych narzędzi poprawiających zdrowie psychofizyczne, redukując stres, poprawiając regulację emocji oraz wzmacniając układ nerwowy. Włączenie prostych ćwiczeń jogicznych do codziennej praktyki może skutecznie wspierać zdrowie i jakość życia.

---

Bibliografia

• Ader, R., Felten, D. L., & Cohen, N. (1991). Psychoneuroimmunology. Academic Press.
• Kabat-Zinn, J. (1990). Full Catastrophe Living: Using the Wisdom of Your Body and Mind to Face Stress, Pain, and Illness. Delta.
• Van der Kolk, B. (2014). The Body Keeps the Score: Brain, Mind, and Body in the Healing of Trauma. Viking.